21 februari 2021

Corona maakte de organisatie van de verkiezingen ingewikkeld. Omdat vooral scholen en verzorgingstehuizen huiverig zijn voor de toestroom van stemmers, zijn veel gemeenten op zoek naar alternatieve locaties. ICTU ondersteunde in deze zoektocht door databronnen bij elkaar te brengen.

Voor gemeenten zijn de komende verkiezingen een krachttoer. Zij moeten het mogelijk maken dat iedereen veilig kan stemmen. Om het bezoek aan het stembureau zoveel mogelijk te spreiden, kunnen stemgerechtigden niet alleen op 17 maart, maar ook op 15 en 16 maart hun stem uitbrengen. Aan gemeenten de taak om drie dagen lang genoeg stembureaus in te richten én te bemensen. De Tweede Kamer riep minister Ollongren op gemeenten te vragen liefst méér dan minder stembureaus dan gebruikelijk te openen. En dat terwijl veel vertrouwde locaties dit keer afvallen uit angst voor te veel toeloop en besmettingsgevaar.

Ingespeeld team

In de zoektocht naar alternatieve locaties riep het ministerie van BZK de hulp in van ICTU. Beide partijen hadden eerder succesvol samengewerkt in de Landelijke Aanpak Adreskwaliteit. “Uit het team dat toen intensief contact had met gemeenten, hebben we nu het Ondersteuningsteam Stemlokalen kunnen formeren”, aldus Sylvia Kuilboer, programmamanager van ICTU. “We hadden dus het grote voordeel dat we meteen met een ingespeeld team aan de slag konden.”

Als eerste werd er een online omgeving ingericht voor het registreren van alle informatie. Daarna is het team alle bestaande contacten bij gemeenten gaan bellen om meer zicht te krijgen op de problemen die gemeenten hebben met het vinden van locaties. Vanuit de Basisadministratie Adressen en Gebouwen (BAG) werd een eerste grove selectie van mogelijke stemlocaties gemaakt, aangevuld met gegevens uit het Kadaster om te achterhalen wie de eigenaren van deze locaties zijn. Na een brief van de minister schoten ook VNO-NCW en MKB Nederland te hulp; zij benaderden de verschillende brancheverenigingen, die op hun beurt individuele bedrijven benaderden. Veel bedrijven meldden zich, van tentenleverancier tot exploitant van parkeergarages. Locaties.nl, een platform voor evenementen- en horecalocaties, zegde zijn medewerking toe. Ook provincies en waterschappen die hun locaties graag beschikbaar willen stellen, werden in het systeem geregistreerd.

Van grof- naar fijnmazig

“De publiek-private samenwerking heeft heel goed gewerkt”, constateert Sylvia Kuilboer: “Verschillende soorten bedrijven zeiden: ‘Ik kan toch niet open en ik denk dat mijn locatie voldoet aan de criteria’. Daarna zijn we van grofmazig naar fijnmazig door alle lijsten gegaan. Soms leek een locatie op basis van BAG-data en kadasterdata op het eerste oog geschikt, maar bleek die locatie bijvoorbeeld op de derde verdieping te zijn. Dan valt zo’n locatie meteen af. Uiteindelijk bleef na data-analyse per gemeente een lijst met realistische alternatieven over. Zodra een gemeente contact met ons opnam, deelden wij deze alternatieven. Het was aan de gemeente zelf om afspraken met de eigenaren te maken.”  

Veel gemeenten waren blij met het voorwerk dat ICTU hen uit handen nam, vertelt Kuilboer: “Dat gold bijvoorbeeld voor veel grote gemeenten, waar veel schoolgebouwen dit jaar niet beschikbaar zijn als stemlocaties. Maar ook veel kleinere gemeenten meldden zich bij ons, bijvoorbeeld als er in een wijk één locatie wegviel. Samen met de mensen van de gemeenten gingen onze mensen dan heel gericht op zoek naar alternatieven in de buurt. Het is mooi om met ICTU met datagedreven werken direct bij te kunnen dragen aan een goed verloop van de verkiezingen. En dat allemaal vanuit huis; we zijn geen moment fysiek bij elkaar geweest.”

Hoe ervaren ze als programmamanager ook is, het heeft haar toch weer verrast hoeveel versnelling je in een programma kunt aanbrengen door datagedreven te werken: “Denken vanuit alle informatie die beschikbaar is, ook uit openbare bronnen, dat wordt echt nog onderschat. Je kunt er het werk zoveel makkelijker mee maken en het kan rond tal van thema’s zoveel inzicht verschaffen. Vaak al binnen een paar weken, zoals in dit geval.”

Spannende weken

Marc Noordhoek is namens het ministerie van BZK projectleider van het Ondersteuningsteam Stemlokalen. Zijn team helpt gemeenten om de verkiezingen zo te organiseren dat mensen veilig hun stem kunnen uitbrengen. Het vinden van alternatieve stemlocaties is een van de uitdagingen. Hiervoor riep Noordhoek bewust de hulp in van ICTU, vertelt hij: “De situatie waarin we ons bevinden is uniek; we hebben geen pasklare oplossing op de plank liggen. Tijdens de Landelijke Aanpak Adreskwaliteit heb ik eerder met het team van ICTU samengewerkt. De mensen in het team kennen de mensen bij de gemeenten goed en kunnen snel schakelen. Binnen twee weken na het eerste belletje van de minister was het team operationeel. Het blijven spannende weken, voor gemeenten, want er vallen nog steeds locaties af. Maar gemeenten staan er niet alleen voor. Het is goed om te weten dat er een team klaarstaat dat hen kan helpen met alternatieve stemlocaties.”