Een nieuwe keten organiseren, die bestaat uit publieke en private partijen. Afspraken en rekenregels zodanig implementeren dat de uitkomst hetzelfde is. ICTU klaarde samen met betrokken partijen een complexe klus: de implementatie van de Wet vereenvoudiging beslagvrije voet.

Op 1 januari 2021 is de Wet vereenvoudiging beslagvrije voet (Vbvv) in werking getreden. Schuldeisers moeten een beslagvrije voet hanteren om te voorkomen dat een schuldenaar onder het absolute bestaansminimum terechtkomt. De nieuwe wet zorgt ervoor dat schuldeisers de beslagvrije voet op dezelfde manier berekenen, zodat deze in alle situaties hetzelfde is. Ook zorgt de wet ervoor dat mensen niet meer allerlei gegevens hoeven aan te leveren. Schuldeisers halen die gegevens nu zelf op bij verschillende bronnen. Een derde verbetering is de instelling van een coördinerend deurwaarder. Als er meerdere beslagen worden gelegd, dan zorgt deze deurwaarder ervoor dat de inkomsten worden verdeeld over de verschillende beslagleggers en dat de beslagvrije voet wordt bewaakt. De wet moet voor zowel schuldenaren als schuldeisers een verbetering zijn. Schuldenaren zouden niet meer onder het bestaansminimum moeten zakken en schuldeisers zijn er beter van verzekerd dat zij (een deel van) de schuld terugkrijgen. Als iemand langdurig onder het bestaansminimum moet leven, dan wordt de kans immers kleiner dat een schuld wordt afbetaald.

Effect

“Voorheen was het ingewikkeld voor burgers, want zij moesten zelf alle informatie aanleveren en vaak werd een te lage beslagvrijevoet berekend. Ik heb het idee dat het nu beter is, we krijgen weinig signalen dat het niet goed gaat,” vertelt Justine Ruitenberg, afdelingshoofd Armoede en Schulden bij het ministerie van SZW en plaatsvervangend gedelegeerd opdrachtgever voor het programma Keten voor Derdenbeslag, waar de implementatie van Vbvv onder valt. Ze tekent daarbij aan dat dit een eerste observatie is, het ministerie gaat voor de wetsevaluatie nog onderzoeken wat het effect van de wet precies is.

Nieuwe keten

ICTU werkte in opdracht van het ministerie van SZW aan de implementatie van de wet. Een belangrijk aspect daarvan was het opzetten van een samenwerking van elf partners, de ‘keten voor derdenbeslag’. Deze bestaat uit partijen zoals het CJIB, UWV, de Belastingdienst, gemeenten en waterschappen en de Koninklijke Beroepsorganisatie van Gerechtsdeurwaarders. Zij moesten onder meer de rekenregels voor de berekening van de beslagvrije voet in hun systemen verwerken. Er werden door de ketenpartijen vier rekentools ontwikkeld, waar op aangesloten moest worden. Belangrijk was dat elk van de 4 rekenmodules dezelfde beslagvrije voet oplevert, in vergelijkbare situaties. ICTU hielp met het bij elkaar brengen van ketenpartners en zorgde voor de coördinatie en aansturing bij de implementatie van de nieuwe wet. “Door de wet is een nieuwe keten ontstaan, van elf partijen die derdenbeslag leggen. Als je die partijen met elkaar in contact brengt, dan heb je niet vanzelf een goede samenwerking. We hebben daar met elkaar hard aan gewerkt en er gezamenlijk voor gezorgd dat volgens de nieuwe wet beslag gelegd wordt,” vertelt ICTU-programmamanager Ankie Bol. Ruitenberg: “Het is een heel complexe keten, met private én publieke partijen die beslag leggen op inkomen. Dat is best bijzonder. ICTU heeft er goed op gestuurd dat er samenwerking in die keten ontstond.”

Complex

Aanvankelijk zou het programma het beheer van alles rond de implementatie van de Vbvv op 1 juli 2021 overdragen aan de beheerorganisatie bij het ministerie van SZW. Uiteindelijk werd dat een jaar later. Bol: “Het bleek complex om de benodigde veranderingen door te voeren in de bedrijfsprocessen van de ketenpartners. Het is complexe wetgeving en er zijn veel zaken waar je rekening mee moet houden. Ook zorgde corona voor vertraging, we hadden te maken met veel tijdelijke uitval van mensen.” Ruitenberg is desondanks tevreden: “Dat niet alle ketenpartners op tijd klaar waren, heeft niet voor problemen gezorgd. Wij zien de lancering van de wet als goed verlopen.”

Overdracht

Op 1 juli 2022 werd het programma overgedragen aan de beheerorganisatie bij het ministerie van SZW, het Ketenbureau Keten voor Derdenbeslag. Dit nieuw opgerichte bureau verzorgt de uitvoering van de Vbvv, zowel qua beheer als doorontwikkeling. Zodat de uitkomst van de berekening van de beslagvrije voet uniform is en blijft. Walter van Benthem zette als kwartiermaker het bureau op. De overdracht verliep “heel professioneel”, vertelt hij: “We stelden samen een aanpak voor het beheer op en spraken de criteria af waaronder we het geheel in beheer konden nemen. We kozen in onze aanpak duidelijk voor niet alleen het verlenen van decharge, maar ook voor het accepteren in beheer. Het was bijvoorbeeld cruciaal voor ons dat er voldoende kennis meeging, want de rekenregels waarmee wordt gewerkt zijn complex.” Aan alle voorwaarden werd voldaan, waarna het ketenbureau het stokje overnam. “We sprongen op een rijdende trein, met onder meer vastgestelde momenten voor releases,” zegt Van Benthem. Het ketenbureau zal verder groeien met nieuwe functionaliteiten in de keten voor derdenbeslag, vertelt hij. “Vanuit het beleidsprogramma Geldzorgen, Armoede en Schulden van het ministerie van SZW zullen in de toekomst meerdere IT-componenten komen, waar het ketenbureau ondersteuning aan zal geven.”

Samenwerking

“Het team van Ankie heeft goed werk verricht, daar wil ik ze echt complimenten voor geven”, aldus Van Benthem. “Het was niet gemakkelijk om de implementatie van de wet van de grond te krijgen met alle ketenpartners.” Alles rondom Vbvv is overgedragen, maar het programma Keten voor Derdenbeslag waar dit onder viel, loopt door. Bol: “Dit programma moet ervoor zorgen dat inzichtelijk wordt waar al een beslag ligt, met informatie over de hoogte en de aflosperiode van het beslag en wat de afloscapaciteit van de schuldenaar is. Dat vraagt om geautomatiseerde uitwisseling van informatie uit verschillende bronnen. Daar gaan we de komende tijd aan werken, met de partners in de nieuw gevormde keten.”

Ruitenberg besluit: “De ketenpartners kennen elkaar nu en er is een werkende samenwerking ontstaan. Daardoor kunnen we het grote maatschappelijke probleem van schulden beter aanpakken. Dat vind ik ook een belangrijke opbrengst van dit programma.”