IBDS, verantwoord datagebruik voor maatschappelijke opgaven

Foto: Actie tegen stikstofbeleid kabinet, fotografie ANP, Vincent Jannink

Data daadwerkelijk en verantwoord laten bijdragen aan maatschappelijke opgaven. Dat is het doel van de Interbestuurlijke Datastrategie (IBDS).

Zorg. Wonen. Schuldhulp. Stikstof. De Energietransitie. Grote maatschappelijke opgaven die we als overheid steeds vaker datagedreven benaderen. Hoe bepalen we daarin wat mag, kan en gewenst is? En hoe zorgen we dat we effectief en efficiënt omgaan met data in een stelsel voor gegevensuitwisseling dat dat faciliteert? De IBDS signaleert knelpunten en draagt oplossingen aan.  

De IBDS is het resultaat van nauwe samenwerking tussen departementen, uitvoeringsorganisaties en koepels van medeoverheden. Samen zetten zij met deze strategie een ambitieuze stap. 

De programmaorganisatie Realisatie IBDS bij ICTU initieert projecten die in de praktijk tastbare resultaten opleveren op verschillende aspecten. Dat doen we in samenwerking met andere overheidsorganisaties, maar ook met wetenschappers en partners vanuit het bedrijfsleven.  

ICTU richt zich daarbij op het uitvoeren en coördineren van de projecten. En op het stimuleren, faciliteren, en verbinden van de benodigde domein- en sector-overstijgende samenwerking. 

Lees voor meer informatie het interview met Tim Faber (BZK) en Sylvia Kuilboer (ICTU) over de realisatie IBDS in de juli editie van het ICTU Magazine.

Deelprojecten

Pilot Adviesfunctie verantwoord datagebruik

Dit project biedt onafhankelijke expertise voor eigenaren van dataprojecten met maatschappelijke waarde. Experts van Landsadvocaat (Pels Rijcken) en Verdonck, Klooster & Associates (VKA) helpen bij het maken van een afweging tussen wat er kan, mag en wenselijk is.  
Doel: een doorbraak realiseren en het data-initiatief tot een succes brengen. 

Verkenning Interbestuurlijk Kenniscentrum 

Welke behoeften hebben potentiële gebruikers bij ondersteuning voor verantwoord datagebruik binnen de overheid?  Doel: een inrichtingsvoorstel maken voor een kennis- en adviescentrum.  

Casestudies voor vertaling naar systeemfuncties

Wat is de behoefte aan benodigde systeemfuncties? Wat gaat goed bij de uitwisseling en toepassing van data, waar loopt men tegenaan en welke behoefte is er om zaken decentraal of centraal te regelen?
Doel: aan de hand van casestudies maakt TNO de behoefte aan de benodigde systeemfuncties inzichtelijk. Use cases op het gebied van AI (Artificiële intelligentie) zijn expliciet onderdeel van dit onderzoek. 

Ondersteuning use cases 

De IBDS focust op het creëren van maatschappelijke waarde door verantwoord datagebruik. Door het faciliteren van use cases – bijvoorbeeld in wonen, stikstof, de energietransitie, armoede, schulden en zorg – bouwt de overheid nieuwe kennis en expertise op.
Doel: use cases laten fungeren als vliegwiel voor de ontwikkeling van de benodigde systeemfuncties, zoals het federatief datastelsel. 

Uitvoeringsplan en roadmap federatief datastelsel 

Complexe maatschappelijke opgaven vragen steeds vaker om samenwerking in ketens en netwerken, waarin gegevens gezamenlijk worden gebruikt.
Doel: een stelsel dat via afspraken en oplossingen, data beschikbaar maakt voor zo breed mogelijk gebruik. Uitgangspunten daarbij zijn data bij de bron bewaren en toegankelijk maken en: zorgvuldige beveiliging en privacy. 

Datacatalogi voor beter vindbaar en bruikbaar maken van data 

Datagedreven werken vraagt om vindbare en herbruikbare data van een zo goed mogelijke kwaliteit. Dat is zowel een speerpunt binnen het federatief datastelsel als binnen de EU Data Governance Act. Het project Datacatalogi richt zich op de realisatie van een catalogusfunctie. 
Doel: een catalogusfunctie realiseren die het aanbod aan open en gesloten data kan ontsluiten, overzicht biedt in gegevens en inzicht geeft in de beschikbare technische services om deze data laagdrempelig te kunnen gebruiken.  

Datadialogen: gedeelde waarden voor datagebruik door de overheid

Praktische vragen over hergebruik van camerabeelden of persoonsregistraties. Of grote maatschappelijke opgaven op het vlak van zorg, wonen, armoede, stikstof. Als we dat soort vragen datagedreven willen aanpakken, dan kunnen democratische waarden gaan schuren. Dan kan spanning ontstaan tussen bijvoorbeeld privacy, legitimiteit en efficiency: in alle fasen van beleid. Dat geeft een bestuurlijke afweging, geen technische.  Hoe bepaal je dan wat kan, mag en gewenst is? Hoe voer je dat gesprek?

Via data-dialogen komen we tot gedeelde opvattingen én tot de goede methode voor dit gesprek. Uit die dialogen ontstaat een patroon, dat houvast zal geven. Vanuit Realisatie IBDS organiseren we ze interbestuurlijk: met de partners.

Brede samenwerking 

In de IBDS werken we nauw samen met departementen, uitvoeringsorganisaties en koepels van medeoverheden. Het programma wordt uitgevoerd onder de verantwoordelijkheid van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK). En wordt interbestuurlijk gestuurd via het Overheidsbreed Beleidsoverleg Digitale Overheid.  

Kijk op RealisatieIBDS.pleio.nl 
Vragen? Stuur een e-mail aan teamIBDS@ictu.nl. Leestip:IBDS Magazine #1 (december 2022).