Impressie ICTU Inspiratiedag 27 september 2018
Om verder te komen met digitalisering is lef nodig. Lef om te innoveren en te onderzoeken, om als het mislukt niet te stoppen maar ervan te leren, en te weten wanneer dóór te gaan. Hoe dat eruit kan zien bleek uit de sessies tijdens de derde ICTU Inspiratiedag, op 27 september 2018 in Den Haag.
Verantwoord innoveren
“We hebben lef nodig om te versnellen èn te vertragen waar dat nodig is. Samenleving en technologie veranderen steeds sneller, als overheid gaan we daarin mee, maar moeten we af en toe ook pas op de plaats maken om te reflecteren: ‘Er kan veel, maar willen we dat ook?” zegt Wiepke Maljers, directeur Advies ICTU, bij de opening van de Inspiratiedag. Zijn punt wordt verduidelijkt in de videoboodschap van Jeroen van den Hoven, professor ethiek en technologie aan de TU Delft. Van den Hoven spreekt over kunstmatige intelligentie, “een krachtige technologie die we heel goed kunnen gebruiken bij het oplossen van complexe vraagstukken, maar die ook intransparant is. We weten niet precies hoe het werkt. We moeten dus heel voorzichtig zijn met het toepassen ervan”. Van den Hoven ziet hier een rol voor de overheid: “De overheid moet ervoor zorgen dat we inzicht en controle hebben over de aard van deze technologie. Zodat we verantwoord kunnen innoveren met deze technologie. Dat gaat de markt niet doen, dit is echt een taak voor de overheid!”
Verrassende robots
Mensen houden zich al lang bezig met robots en kunstmatige intelligentie, vertelt Maarten H. Lamers, docent aan de Universiteit Leiden. Hij noemt wiskundige Ada Lovelace, die leefde van 1815 tot 1852. Ze programmeerde voor de analytische machine van Charles Babbage en opperde als eerste dat een computer net zo creatief kan zijn als een mens. “De ontwikkeling van kunstmatige intelligentie begon met het programmeren van regels, bijvoorbeeld voor een schaakcomputer. Daarna bedacht men dat de computer misschien zelf regels kon ontdekken en daardoor beter zou worden. Dat was het begin van machine learning, daar werden in 1943 al experimenten mee gedaan. Het was de basis van neurale netwerken, een hype in de jaren tachtig. En de basis van de huidige hype in kunstmatige intelligentie: deep learning.”
Kunstmatige intelligentie is nodig om robots te laten werken, vertelt Lamers. Hij verzamelt samen met collega Peter van der Putten voorbeelden van verrassende robots en bespreekt er een aantal. Het gaat hem daarbij vooral om de interactie tussen mens en machine. “Mensen zijn in staat om allerlei emoties te projecteren op een machine, ook als die machine nauwelijks menselijke of dierlijke trekjes heeft.” Als voorbeeld laat hij een beroemd filmpje zien van de psychologen Heider en Simmel, uit 1944. Een paar bewegende grafische vormpjes zijn voldoende voor de proefpersonen om er een emotioneel geladen verhaal in te zien. Ook noemt hij experimenten met robots zoals Kismet en The helpless robot van kunstenaar Norman White. En de avonturen van Hitchbot, een robot die niet kan bewegen, maar desondanks een roadtrip maakte door onder meer Canada en de VS. “Ik vertel over al deze voorbeelden omdat een speelse blik op de wereld nodig is om op een andere manier naar technologie te kijken. Het gaat niet alleen om de technologie erachter, maar ook om wat het met ons doet. Deze voorbeelden leren ons veel over hoe robots kunnen werken en vooral over de interactie tussen robots en mensen.”
Radicaal transparant
Transparantie is het sleutelwoord in de inleiding van Melanie Rieback, oprichter en directeur van securitybedrijf Radically Open Security. Het bedrijf heeft geen kantoor: alle medewerkers werken virtueel samen in een chatroom. Klanten kunnen live meekijken en bijvoorbeeld zien welke medewerkers klikken op een phishingmail die als test is verzonden. Rieback startte het bedrijf uit onvrede met de gangbare werkwijze van securitybedrijven, die hun kennis niet delen met hun klanten. “Wij willen juist dat onze klanten leren, zodat hun kennis over digitale veiligheid wordt vergroot.” Radically Open Security gebruikt ChatOps, een model om samen te werken met ondersteuning van tools zoals chatbots en andere automatisering van het werkproces. Iedereen die in de chatroom werkt, ziet waar de anderen mee bezig zijn.
“Techneuten vinden het heel leuk en leerzaam om op deze manier mee te kijken.” Ze noemt “ChatOps een mooie manier om al je operaties te centraliseren”. Het zou zelfs gebruikt kunnen worden voor overheidsdienstverlening, zodat burgers kunnen meekijken in het proces van bijvoorbeeld een vergunningaanvraag. De open aanpak van haar bedrijf heeft effect op de markt, constateert ze: “We hebben de dialoog op gang gebracht over meer openheid in de security industrie.”
Radically Open Security is een sociale onderneming die alle winst doneert aan NL Net, een stichting die zich inzet voor een open internet. Rieback wil deze vorm van ondernemen verder brengen en is daardoor een incubator gestart voor ondernemers die op dezelfde manier zaken willen doen: Non-profit Ventures.
Lees het interview met Melanie Rieback.
Brede welvaart
Op verzoek van de Tweede Kamer onderzoekt het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) vanaf nu elk jaar de brede welvaart in Nederland. Vanuit het idee dat het Bruto Nationaal Product (BNP) alleen iets zegt over economische welvaart, een beperkt begrip als het gaat om welbevinden. Al zegt het BNP wel iets over welvaart, zegt Peter Hein van Mulligen, hoofdeconoom van het CBS: “Er zijn geen landen in de wereld die welvarend zijn en geen hoog BNP hebben.” Van Mulligen neemt de aanwezigen mee in de resultaten van de eerste monitor Brede Welvaart.
Het CBS meet diverse thema’s die bijdragen aan de welvaart, zoals gezondheid, wonen, veiligheid, materiële welvaart en milieu. De conclusie is dat de welvaart in Nederland hoog is, ook vergeleken met andere landen in Europa. Alleen op het gebied van natuur, milieu en klimaat scoort Nederland minder. Er wordt bijvoorbeeld wel geïnvesteerd in duurzame energie, maar de landen om ons heen investeren meer. “Aansluitend bij het thema van deze Inspiratiedag: op dat vlak toonden die landen meer ‘guts’ dan wij.”
Lees het interview met Peter Hein van Mulligen.
Een ander opvallend resultaat in de meting: Nederland staat in Europa op de tweede plaats als het gaat om digitale basisvaardigheden van de hele bevolking. Maar als het gaat om jongeren tussen de zestien en negentien jaar, dan staat Nederland op de achtste plek. Jongeren in zeven andere Europese landen zijn dus digitaal vaardiger. “Dat is een aandachtspunt voor de overheid, als het gaat om onderwijs,” zegt hij. Samenvattend stelt hij dat Nederland een rijk en plezierig land is om in te leven, al zijn er significante verschillen tussen bevolkingsgroepen. “De inkomensongelijkheid is in Nederland relatief laag, maar sommige bevolkingsgroepen hebben het wel duidelijk beter getroffen dan andere.” Aandachtspunten, ook voor de impact voor latere generaties, zijn natuur, milieu en klimaat, zegt hij. “Het is aan de politiek om dit op te pakken, dat is niet aan ons,” besluit hij.
De volgende ICTU Inspiratiedag vindt plaats op 26 september 2019!
Bekijk ook de impressie in beeld: een korte video met bijdragen van Lamers, Rieback en Van Mulligen.
